Zit je in een relatie die niet loopt zoals je graag zou willen? Heb je het gevoel dat jij alle verantwoordelijkheid draagt en je partner te weinig? Voel je je soms meer een moeder dan een partner? Dan zou het weleens kunnen zijn dat je je in een Peter Pan-Wendy-relatie bevindt. Een afhankelijkheidsrelatie waarbij je niet zonder elkaar kunt, maar waarin de frustraties hoog oplopen.
Dr. Dan Kiley schreef eerst het boek The Peter Pan Syndrome: Men Who Have Never Grown Up (1983), over mannen die niet volwassen lijken te worden, of willen worden. Ze gaan hun eigen gang, zijn niet al te betrouwbaar en tegelijkertijd zijn ze afhankelijk en willen ze graag verzorgd worden.
Maar zegt Kiley, die mannen hebben ook vaak een Wendy die over hen moedert en het gedrag in stand houdt. Hij schreef hierover het boek The Wendy Dilemma: When Women Stop Mothering Their Men (1984). Kiley ziet Tinkerbell als het archetype van een gezonde partner. In zijn boek beschrijft hij dan ook de weg van Wendy naar Tinker. In dit blog beschrijf ik een aantal zaken die in het boek aan de orde komen.
Gevaarlijke combinatie
Als Wendy heb je je leven aan de buitenkant vaak prima op orde en toch geef je onbedoeld en ongewild de controle over je leven uit handen. Dat dit kan gebeuren heeft alles te maken met angst voor afwijzing, een negatief zelfbeeld en een innerlijke stem die minderwaardigheidsgevoelens aanwakkert.
Om de angst voor afwijzing te bezweren gaat een Wendy in de verzorgende en pleasende rol. Zo schept ze een veilige omgeving voor zichzelf. Bovendien geeft dit haar het gevoel nodig te zijn, en dat voelt prettig. De stem die minderwaardigheidsgevoelens en een negatief zelfbeeld aanwakkert is ontstaan in de jeugd. Door verschillende redenen kun je het gevoel hebben dat er iets mis met je is of dat je niet goed genoeg bent/doet. Vaak is de stem die je van binnen hoort in wezen de stem van je ouders of een andere belangrijke persoon in je jeugd.
Hoe slechter een Wendy zich over zichzelf voelt, hoe meer ze bevestiging van buitenaf nodig heeft. Dat maakt dat ze dingen gaat doen ‘voor de buitenkant’ in de (onbewuste) hoop complimenten, bevestiging of bewondering te krijgen voor wat ze doet. Of Wendy hoopt door in de buitenwereld te slagen de stem het tegendeel te bewijzen en het zwijgen op te leggen. Als ze alles goed doet, is er niemand die haar iets kan maken.
Aangenaam, Peter Pan
Een Wendy valt voor het mooie verhaal dat de Peter Pan vertelt of laat zien. Maar wie is Peter Pan eigenlijk? Eerst even een paar karaktertrekken van de Peter Pan:
- Hij is onbetrouwbaar, afspraak is geen afspraak en als je hem nodig hebt, kan hij zomaar verdwenen zijn.
- Hij rebelleert. De dingen die je hem vraagt, vat hij op als eisen of hij ervaart ze als dwingend. Passieve manieren om daartegen te rebelleren zijn uitstellen en vergeten. Emotionele chantage is een actieve manier.
- Peter Pan is boos. Hij is snel geïrriteerd en gefrustreerd en zijn partner krijgt de volle laag.
- Hij gedraagt zich hulpeloos en afhankelijk, alsof het leven te veel voor hem is en hij zijn eigen problemen niet kan oplossen. Hij roept medelijden op. Je krijgt sterk het gevoel dat je voor hem moet/wilt zorgen.
- Hij heeft narcistische trekjes. Hij vindt het lastig om zich in te leven of rekening te houden met andere mensen en is vooral bezig met zichzelf. Hij snapt niet waarom je van streek bent en doet ook geen poging om het te snappen. Hij heeft een sterke behoefte aan controle. Dingen moeten op zijn manier gaan.
- Hij voelt zich schuldig, vaak over de relatie met zijn vader en/of moeder.
- Peter Pan is manipulatief. Je weet nooit of hij eerlijk is of iets van je gedaan probeert te krijgen.
- Er gaat een geheimzinnige aantrekkingskracht van hem uit. Op zijn goede momenten is hij grappig, speels, liefdevol en energiek en dat maakt dat je steeds weer bij hem terugkomt.
Waarom Wendy op Peter valt
Een Wendy bestaat uit twee componenten: een klein meisje dat bescherming nodig heeft en een moederfiguur die dat kleine meisje probeert te beschermen. Die combinatie maakt dat ze gevoelig is voor de charmes van een Peter Pan. De onvolwassenheid van de Peter Pan zorgt ervoor dat Wendy een gevoel van eigenwaarde kan halen uit het hem bemoederen en voor hem zorgen. Tegelijkertijd zorgt zijn controledrang ervoor dat het kleine meisje in haar zich veilig en beschermd voelt.
Peter Pan geeft haar precies wat ze nodig heeft. Tenminste, zolang ze onbewust is van het patroon waar ze in zit. Pas op het moment dat ze het patroon gaat herkennen én ontdekt dat ze voor haar kracht, eigenwaarde en veiligheid niet meer van een ander afhankelijk is, kan de betovering verbroken worden.
De valkuilen van Wendy
De eerste voorwaarde is dat ze haar eigen gedragspatronen gaat leren herkennen. Een Wendy kan op verschillende manieren reageren, waarbij een belangrijke component is dat ze, zonder dat ze het zelf in de gaten heeft, over haar partner moedert. Dit wordt opgeroepen doordat de Peter Pan zich als een jongen gedraagt die niet volwassen is geworden. De meeste Wendy’s herkennen meerdere reactiepatronen.
- Ontkenning
Dingen die voor de buitenwereld overduidelijk lijken (‘deze man is niet goed voor je’), ziet ze niet. Of ze laat de consequenties ervan niet voldoende tot zich doordringen. - Te beschermend zijn
Deze Wendy zorgt voor zijn natje en zijn droogje en zorgt er ook voor dat de kinderen hem niet lastig vallen. Ze verontschuldigt zich voor zijn ongemanierde gedrag tegenover anderen en herinnert hem aan zijn afspraken. Ze let er op dat hij niet te veel drinkt of te ongezond eet. Wendy doet alles en regelt alles. Dit geeft haar het gevoel dat ze nodig is en dat is een perfect tegengif voor gevoelens van afwijzing en minderwaardigheid. - Bezitterig zijn
Alleen als haar Peter bij haar is kan deze Wendy genieten. Alleen of met vrienden iets doen heeft z’n glans verloren als Peter er niet is. Ze vindt het ook niet prettig als hij er met anderen op uittrekt en lol heeft. Ze heeft veel aandacht en bevestiging nodig. Te pas en te onpas brengt ze haar Peter ter sprake, alsof hij een trofee is. ‘Peter zou dit drankje te duur hebben gevonden’ of ‘Peter zei laatst nog dat hij dat zo’n goed merk vindt’. - Klagen
Iedereen klaagt weleens, maar het klagen van een Wendy is anders. Het is een soort eindeloze klaagzang die steeds weer herhaald wordt in de hoop dat haar Peter nu wél zal luisteren en reageren. Haar geklaag leidt niet tot een goed gesprek, maar is meer een uiting van frustratie die schuldgevoel probeert op te wekken bij haar partner. Onaardig gezegd: Wendy is een zeur. Maar dat wil ze helemaal niet zijn, sterker nog: ze heeft het idee dat ze eigenlijk helemaal niet zo is. En daar heeft ze gelijk in. - Oordelen
Deze Wendy beoordeelt het gedrag van haar partner en voelt zich verantwoordelijk voor dat gedrag. Door hem op zijn gedrag aan te spreken, hoopt ze hem te veranderen. Als hij zich gedraagt, wordt haar verantwoordelijkheid lichter. Ze vertelt haar man vaak wat hij eigenlijk voelt, wil zeggen of denkt. Ze denkt andermans motieven te kennen door gedrag of gedachten te lezen. Ze neemt alles uit handen. Op die manier creëert ze een veilige omgeving voor zichzelf. - Zich als martelaar gedragen
‘Het ligt aan mij, ik ben te gevoelig’. Dat is precies wat deze Wendy zou zeggen. Ze neemt alle schuld op zich en maakt zichzelf heel klein. Misschien hoopt ze op iemand die zegt dat het echt niet aan haar ligt. Deze Wendy voelt zich een slachtoffer van de situatie en ziet niet dat ze zelf iets kan doen om de situatie te veranderen. Ze voelt zich machteloos.Maar deze Wendy kan ook eindeloos naar haar eigen aandeel kijken en onderzoeken wat ze anders moet doen, vanuit het idee dat je als je de wereld of je relatie wilt verbeteren je bij jezelf moet beginnen. Er zit echter een grens aan naar je eigen aandeel kijken. Soms is het belangrijk om te zien waar je de ander mee weg laat komen en is het tijd om die ander aan te spreken op zíjn gedrag.
- Straffen
Haar Peter blijft zich als een onvolwassen kind gedragen. Ze heeft al van alles geprobeerd en toch verandert hij niet. Dat maakt deze Wendy zo boos dat ze uit pure frustratie geen andere mogelijkheid ziet dan hem regelmatig een verbaal pak slaag te geven, seks te weigeren en/of steken onder water te geven (ook als er anderen bij zijn). Ze vergelijkt hem met andere mannen, waarbij de vergelijking negatief uitvalt voor haar eigen Peter. Ze wil niet zo zijn, maar de verbittering neemt de overhand. - Het niet meer zien zitten en de weg omhoog
Uiteindelijk hits Wendy rock bottom. Ze ziet het niet meer zitten en weet niet meer wat ze moet doen. Dit is het moment om uit het patroon te stappen. Een stap terug te doen en te zien waar ze al die tijd in heeft gezeten. Wendy gaat ontdekken dat ze geen Wendy ís, maar een Wendy héeft. Ze is een volwassen vrouw die een klein, bang meisje in zich heeft én een moeder die voor dat meisje zorgt. Dat tweeledige personage is Wendy en dat personage heeft er alles aan gedaan om zich veilig en gewaardeerd te voelen. Nu is het tijd om te ontdekken dat er een andere manier is. Ze gaat op weg om een Tinker te worden die zelf voor het kleine meisje zorgt en een volwassen, gelijkwaardige relatie aangaat met een partner.
Gevangen in codependentie
Zowel Peter Pan als Wendy zitten gevangen in een onbewust gedragspatroon dat voortkomt uit angst en belemmerende overtuigingen. Ze zitten vast in een patroon waarin ze afhankelijk van elkaar zijn geworden. Dit wordt ook wel codependentie (codependency) genoemd. De kiemen hiervoor liggen in de kinderjaren. Door te zien waar oude pijn, angst en overtuigingen vandaan komen (misschien zaten je ouders wel in hetzelfde patroon) en de bijbehorende emoties toe te laten, kun je een nieuwe start maken vanuit een veilige basis en een gezond gevoel van eigenwaarde.
