De afgelopen drie weken hebben we heerlijk vakantie gevierd. En voor mij hoort daar altijd het lezen van boeken bij. Zonder boek geen vakantie! Een van de boeken die ik deze vakantie las, was De Prooi van Jeroen Smit over het uit elkaar vallen van de ABN Amro. De bank zonder verhaal.
Van verhalen kun je een heleboel leren en dat geldt zeker voor dit verhaal. Er zitten ongelooflijk veel lessen in dit verhaal waar je zowel persoonlijk als binnen een organisatie veel van op kunt steken. Een paar dingen die me na drie weken vakantie nog zijn bijgebleven, wil ik graag met je delen.
Een rijke geschiedenis, maar geen toekomst
Het boek vertelt over hoe ABN en Amro samengingen en hoe deze belangrijke Nederlandse bank uiteindelijk in drie stukken eindigde. De ABN Amro had een rijke historie; het was een bank vol verhalen zou je kunnen zeggen. Helaas werd er nauwelijks iets met deze verhalen gedaan, maar het belangrijkste probleem in dat opzicht was misschien wel dat er niet gewerkt werd aan een nieuw verhaal. Natuurlijk ging het werk gewoon door, klanten werden bediend.
Van buiten was er niets te zien, maar van binnen zat een groot gat. De samenhang van al dat harde werken ontbrak. Er was geen gezamenlijk verhaal en geen gedeeld toekomstperspectief. ABN’ers voelden zich ABN’er en bij Amro-medewerkers stroomde Amro-bloed door de aderen. Tegelijkertijd waren er verschillende kampen; moest de bank nu linksom, rechtsom of rechtdoor? Iedereen werkte op zijn eigen eiland. Er was ook in de Raad van Bestuur (zeker onder Rijkman Groenink) geen eenheid en geen verhaal waar samen aan gewerkt werd. Het was ieder voor zich.
Klagende analisten
Aandeelhouders en analisten klaagden over het feit dat er geen strategie was en over het regelmatig wijzigen van de koers. Onvoorstelbaar eigenlijk dat dit mogelijk was binnen zo’n bedrijf, maar niet zo gek als je bedenkt dat er geen basis lag om vanuit te handelen. Het DNA was onduidelijk en er was geen gezamenlijk verhaal. Er waren kernwaarden en er was een historie, maar daar red je het niet mee. Alle DNA-elementen moeten helder zijn en er moet samenhang zijn tussen al deze elementen. Er moet leven in zitten. Dat is het verhaal dat je nodig hebt. Richting collega’s, medewerkers, klanten en andere partijen. Als je dat niet hebt, hoe bepaal je dan je strategie? Zo viel de bank langzaam maar zeker uit elkaar.
Beslissingen uit eigenbelang
Als leider in een organisatie heb je een belangrijke verantwoordelijkheid voor het voortbestaan van de organisatie en haar medewerkers – hoe groter de organisatie, hoe groter je verantwoordelijkheid is. Van mensen die zo’n verantwoordelijkheid dragen, mag je verwachten dat ze hun eigen DNA kennen, weten wat hun eigen spoken zijn en deze bevechten. En dat ze het belang van de organisatie altijd voorop stellen. Ik vond het schokkend om te lezen dat leden van de Raad van Bestuur niet gehinderd werden door hun eigen zwakke(re) punten en vanuit eigenbelang beslissingen namen die de organisatie weinig opleverden of juist zelfs heel veel kostten.
Eigen ambitie eerst
Rijkman Groenink werd geroemd om zijn intellectuele capaciteiten en scherpe analyses, maar een verbinder is hij niet. Hij is juist degene die de zaken graag op scherp zet. Toch heeft hij maar één ambitie: voorzitter van de Raad van Bestuur worden en dat terwijl de Raad van Bestuur iemand nodig heeft die verbindt en stuurt. Zodra hij op de voorzittersstoel plaatsneemt, drukt hij duidelijk zijn stempel met zijn verdeel-en-heerstactiek. De eenheid en verbondenheid in de Raad van Bestuur zijn ver te zoeken.
Zakenbankier Wilco Jiskoot die ook in de Raad van Bestuur zit, heeft een enorm netwerk en heeft de bijnaam de ‘dealkoning’. Als manager blijven zijn resultaten echter achter. Toch trekt ook hij hier geen conclusies uit. Het lijkt erop dat zowel Groenink als Jiskoot vastzitten in het verhaal van hun ambitie, zonder voeling te hebben met de realiteit. En wat dit betekent voor het grotere verhaal – het verhaal van ABN Amro, haar medewerkers en klanten. Dé bank, die uiteindelijk in stukken gehakt en verkocht wordt.
Best gevaarlijk dus, een bank zonder verhaal en leiders die alleen voor hun eigen verhaal gaan (en de donkere kanten in hun eigen verhaal niet onder ogen zien).
